Helemaal in het noordwesten van Nedersaksen, direct aan de grens met Nederland, ligt Oost-Friesland. Hier worden nog steeds veel bijzondere tradities in ere gehouden en ook de Oost-Friese keuken biedt verschillende lokale specialiteiten. Wat achter de deels curieuze namen schuilgaat, begrijpen alleen ingewijden – en Oost-Friezen natuurlijk. Of weet u direct wat er op uw bord ligt, als u Prüllkers, Bohnsopp, Snirtjebraten of Speckendicken bestelt? Hier laat ik u kennismaken met enkele culinaire hoogtepunten van Oost-Friesland en vertel wat u op vakantie in Oost-Friesland absoluut moet uitproberen.
Oost-Friese thee: het nationale drankje van de Oost-Friezen
Sinds deze zomer is het officieel: de Oost-Friezen zijn wereldkampioen theedrinken. Met hun zes theemomenten per dag komt elke Oost-Fries gemiddeld uit op 300 liter thee per jaar. Het theedrinken wordt in Oost-Friesland echt gevierd en volgt zeer specifieke regels. Ik laat me in het Ostfriesische Teemuseum in Norden inwijden in de geheimen van de Oost-Friese theeceremonie en weet nu: bij het theedrinken blijft zelfs de tijd stilstaan. Maar laten we bij het begin beginnen:
Klassiek wordt de Oost-Friese thee geserveerd in porseleinen servies en wordt perfect getrokken op tafel gezet. Eerst wordt een grote kandijklont in het kopje gelegd en dan wordt de thee eroverheen gegoten waardoor de suiker oplost. Tot slot roer ik een lepel room linksom door de thee langs de rand en kijk hoe kleine wolkjes opstijgen. De richting is belangrijk want zo wordt in Oost-Friesland de tijd stilgezet en wordt het echt gezellig. De thee wordt echter niet omgeroerd. Het kleine lepeltje is alleen bedoeld om aan te geven wanneer iemand geen thee meer hoeft. Goed om te weten: het is onbeleefd om minder dan drie kopjes te drinken.
Garnalenbroodjes: de klassieker aan de Noordzee
Een dik belegd garnalenbroodje hoort voor veel mensen gewoon bij een vakantie aan zee – en ook in Oost-Friesland is het een van de hoogtepunten. Vooral in de kleine vissersdorpjes aan de Noordzeekust krijgt u natuurlijk heerlijk verse garnalen. Mijn persoonlijke favoriete plaatsje is Greetsiel. In de ruim 600 jaar oude haven liggen momenteel 27 garnalenkotters voor anker; dit is de grootste kottervloot van Oost-Friesland. Alleen al deze pittoreske vissershaven is een bezoek meer dan waard.
En natuurlijk kunt u in Greetsiel ook verse garnalen proeven in allerlei varianten. Bij Greetje krijgt u bijvoorbeeld het garnalenbroodje in ‘t handje en kunt u dit heerlijk opeten op een wandeling richting de kotterhaven. Maar let op: de meeuwen in de haven zijn ook hongerig. Kijk uit, want voor u het weet moet u uw garnalenbroodje delen…
Boerenkool: de Noord-Duitse wintergroente
Boerenkool is absoluut een van mijn winterhoogtepunten in het noorden. Hij wordt geserveerd na de eerste vorst en behoort tot de klassiekers van de Noord-Duitse keuken. In Oost-Friesland wordt boerenkool traditioneel gegeten met ‘Pinkel’ en casselerrib, gecombineerd met verse aardappelen. Er is zelfs een boerenkoolsoort genoemd naar de regio: de Oost-Friese palmkool. Deze bijzonder hooggroeiende boerenkoolsoort wordt tegenwoordig echter met uitsterven bedreigd. Maar welke boerenkool ook op uw bord ligt, hij is altijd lekker en perfect voor een koude winteravond. De bereiding verschilt per regio en intussen staan ook steeds vaker vegetarische varianten op het menu.
Maatjes: de Noord-Duitse haringspecialiteit
Een andere typisch Noord-Duitse specialiteit zijn haringmaatjes, die ook in Oost-Friesland voor veel mensen tot de culinaire hoogtepunten van een vakantie behoren. Ze staan voornamelijk aan de kust in uiteenlopende varianten op vrijwel elke menukaart. Of u de maatjes nu eet met in de schil gekookte aardappelen, gebakken aardappelen of op een broodje – de nieuwe haring moet u absoluut uitproberen.
Het bekendst in Oost-Friesland zijn de ‘Emder Matjes’ van Fokken en Müller. Deze gerookte maatjesfilets van het in 1895 opgerichte bedrijf behoren zelfs tot de culinaire ambassadeurs van Nedersaksen. En wist u dat er in Emden een eeuwenoude haringorde is? Indien u geïnteresseerd bent in geschiedenis, kunt u een culinaire stadswandeling maken waar u nog meer wetenswaardigheden hoort en aansluitend maatjes kunt proeven. En wie iets van deze specialiteit uit Emden mee naar huis wil nemen, kan een kijkje nemen in de fabrieksverkoop Fokken & Müller of langs een van de viswinkels in de stad gaan.
Puffert: Oost-Friese deegballetjes
Na alle zware en stevige Oost-Friese specialiteiten nu eindelijk ook eens iets zoets. Een van de traditionele dessert is puffert – een soort Oost-Friese variant van gestoomde noedels of ‘Germknödel’. Maar laat u niet verrassen: op sommige menukaarten wordt dit ook aangeduid als ‘Klütje’ of ‘Mehlpütt’. Hoe dan ook, het is een heerlijke dumpling die traditioneel wordt geserveerd met ingemaakte peren en vanillesaus, en soms ook nog met warme kersen.
Ik proef de puffert in de Leckerpott in Emden. Onder het motto ‘de besünner köken’ hebben ze hier een volledig Oost-Friese menukaart. En terwijl u nog meer regionale gerechten van deze menukaart uitprobeert, kunt u heerlijk genieten van het mooie uitzicht op de Ratsdelft van Emden.
Rullekes: de Oost-Friese nieuwjaarskoek
Ook de volgende Oost-Friese specialiteit heeft verschillende namen en is alleen in de winter rond de jaarwisseling verkrijgbaar. Rullekes of rullerkes, neeijahrskook of krüllkoken is een soort gebak, dat traditioneel op nieuwjaarsdag wordt geserveerd. Dan krijgen familie, vrienden of buren deze zoete wafels aangeboden bij de thee. In sommige plaatsen worden de met anijs en kardemom gekruide wafelrolletjes eerst ook nog gevuld met room. Om deze nieuwjaarskoek te maken heeft men in Oost-Friesland een speciaal bakijzer in de kast, dat vroeger aan de binnenkant zelfs versierd was met artistieke motieven. Tegenwoordig kunt u deze Oost-Friese nieuwjaarsspecialiteit in de winter ook in de winkel kopen zodat u de hele periode rond de jaarwisseling hiervan kunt genieten.
Plattkekse: het gelukskoekje uit Oost-Friesland
Wist u dat meer dan de helft van de Oost-Friezen ook nu nog Platdüütsch spreekt? De Oost-Friese volkstaal is door Vera en Lauritz als basis gekozen voor hun trendy idee: de Plattkekse. Voor de Oost-Friese variant van de gelukskoekjes zijn beide om de tafel gaan zitten met Vera’s grootouders Anna en Hans en hebben Oost-Friese spreuken en wijsheden opgeschreven. Er zijn er inmiddels meer dan 250 verzameld – en elke Plattkeks bevat een van deze platduitse wijsheden. Ze worden in Oost-Friesland geproduceerd en smaken volgens Vera net als de rullerkes van oma Anna. U kunt de Plattkekse online en in de winkel van de oude binnenstad van Leer kopen. Neem dan meteen een pak mee voor thuis – als herinnering aan het culinaire uitstapje naar Oost-Friesland.
Hebt u inmiddels zin gekregen om meer over Oost-Friesland te weten te komen? Hier vindt u meer informatie en tips over de regio.